NỀN VĂN MINH LÚA NƯỚC
THỜI CỔ ĐẠI
Trần Văn Đạt, Ph.D. Bạn đang xem: Văn minh lúa nước việt nam
Ở Việt Nam, nền lộng lẫy lúa nước được đề cập đến không ít trong sách sử, truyền thuyết dân gian là niềm trường đoản cú hào dân tộc, đã lộ diện rõ đường nét từ nền văn hóa truyền thống Phùng Nguyên phương pháp nay 4 thiên kỷ khi người việt nam cổ biết dùng những dụng cụ hoạt động nông nghiệp bằng đá điêu khắc mài và sắt kẽm kim loại đồng thau để thay đổi nghề trồng lúa rẫy trên khu đất cao qua phương pháp trồng lúa nước ở các thung lũng, váy đầm lầy, ven sông rạch. Vào thời Cổ Đại, họ đã có ít nhiều kinh nghiệm trị thủy nhằm canh tác, làm cho ruộng nước ngập với mẩu truyện Sơn tinh thủy tinh trong thời đại Hùng Vương. Dựa vào đó, sản xuất thực phẩm, nhứt là lúa gạo được đầy đủ không phần đa đủ thỏa mãn nhu cầu đòi hỏi của các cộng đồng tập trung ở làng xã, mà còn giúp cho cuộc sống vật hóa học và văn hóa truyền thống cư dân Việt cổ cải tiến và phát triển không ngừng, 1 thời hưng thịnh với sự ra đời nền đương đại lúa nước nổi tiếng kéo dãn dài đến nền văn hóa truyền thống Đông Sơn tỏa nắng sau này.
Với thành tích vượt bực của ngành khảo cổ học trong nước, nhiều chuyên gia liên hệ xác định thời đại Hùng Vương là thật, khởi sự từ bỏ thời sơ kỳ Đồng Thau mang lại sơ kỳ Sắt biện pháp nay trường đoản cú 4 000 mang lại 2 258 năm (qua các nền văn hóa truyền thống Phùng Nguyên cho Đồng Đậu, lô Mun, Đông Sơn), cùng là thời kỳ gửi biến đặc trưng để thành lập non sông đầu tiên của Việt tộc, đó là nước Văn Lang. Tuy nhiên, theo lịch sử vẻ vang thời đại này chỉ bao gồm 18 đời Vua Hùng kéo vĩnh viễn nhứt khoảng tầm 600-700 năm tr CN; cho nên dấu móc thời gian lịch sử hào hùng này rất có thể là thời đại hậu kỳ Hùng Vương trong những lúc khoảng sơ kỳ còn khuyết thiếu thông tin, nhưng các nhà khảo cổ học sẽ phát hiện những di vật dụng công cụ vận động nông nghiệp bằng đá mài với đồng thau (Hình 1).
Hình 1: Di vật văn hóa truyền thống Phùng Nguyên
(http://tusach.thuvienkhoahoc.com/wiki/H%C3%ACnh:)
● Địa lý và tổ chức xã hội sơ lược: Nước Văn Lang của thời đại Hùng vương vãi gồm tất cả vùng Bắc Việt, bắc Trung Việt và một trong những phần phía phái mạnh tỉnh Quảng Đông với Quảng Tây của trung quốc (Nguyễn Phan Quang và Võ Xuân Đàn, 2000 với Văn Tân và tập sự viên, 2008) (Hình 2). Kinh đô nước Văn Lang theo luồng thông tin có sẵn ở Phong Châu, tỉnh giấc Phú lâu ngày trước. Ngưòi Việt cổ thời Hùng vương có xuất phát đa tộc, cơ mà hạt nhân của xã hội là fan Tày-Thái cổ (Bách Việt) với sự tham gia của những nhóm tộc khác như Malayô, Môn-Khmer… nằm trong tiểu chũng Mongoloid phương nam (Viện Khảo cổ học, 1999 và 2002). Nước Văn Lang có 15 cỗ (bộ lạc cũ) cùng có tổ chức triển khai xã hội tương đối cụ thể như Lạc vương vãi (vua), Lạc Hầu (văn), Lạc tướng mạo (võ), quan liêu Lang (con trai vua), Mỵ Nương (con gái vua), cha Chính (quan lại), sinh hoạt làng buôn bản có cơ chế tù trưởng và mỗi gia đình có cơ chế gia tộc, gia trưởng. Tín đồ dân điện thoại tư vấn là Lạc Dân.
Hình 2: bạn dạng đồ nước Văn Lang từ vậy kỷ VII-II tr công nhân (www.chungta.com)
15 bộ tộc thời đại Hùng Vương tất cả có:
– Văn Lang (Bạch Hạt, Vĩnh Yên),
– Châu Diên (Sơn Tây),
– Phúc Lộc (Sơn Tây),
– Tân Hưng (Hưng Hóa, Tuyên Quang),
– Vũ Định (Thái Nguyên, Cao Bằng),
– Vũ Ninh (Bắc Ninh),
– Lục Hải (Lạng Sơn),
– Ninh Hải (Quảng Yên),
– Dương Tuyền (Hải Dương),
– Giao Chỉ
(Hà Nội, Hưng Yên, nam giới Định, Ninh Bình),
– Cửu Chân (Thanh Hóa),
– Hoài Hoan (Nghệ An),
– Cửu Dương (Hà Tỉnh),
– Việt thường xuyên (Quảng Bình, Quảng Trị),
– Bình Văn (?).
● Đời sống văn hóa và phong tục
Cư dân thời Hùng Vương đang tập hợp sinh sinh sống ở những xóm làng mạc ven chân núi, sườn đồi, gò cao hay hầu hết doi khu đất để tránh thú dữ với ngập úng; nhưng lại gần với mối cung cấp nước sông rạch, váy hồ ven biển để thuận lợi cho vận động hàng ngày: vào rừng, lên nương, xuống sông, ra biển… nhằm trồng trọt, săn bắn, chài lưới, tiến công cá. Hiện giờ xã hội không phân hóa nhiều. Bọn họ sống trong những nhà sàn còn thô sơ, có mái cong hình thuyền cùng đuôi mái cạnh bên đến sàn nhà. Có cầu thang lên để trước nhà. Hình hình ảnh ngôi bên được đánh dấu trên nhiều trống đồng và vết tích đơn vị sàn còn được tra cứu thấy sinh sống mốt số vị trí thuộc di chỉ Đông Sơn, tất cả những cột gỗ, hồ hết dóng tre, mảng phên đan… (Lê Thái Dũng, 2017) (Hình 3).
Hình 3: Thời đại Hùng Vương
(http://kenh14.vn/su-that-co-bao-nhieu-doi-vua-hung-gio-to-10-3-la-gio-vi-vua-nao-20180424202211674.chn)
Trang phục của nam và thiếu phụ khác nhau, phái nam đóng khố, phái nữ mặc váy, tháo trần, đi chân đất. Vào dịp lễ hội, fan Văn Lang ca hát, nhảy đầm múa, biến hóa với đầm xòe làm bởi lông vũ hoặc lá cây kết lại, đầu team mũ download bông vệ sinh hoặc mũ đính thêm lông chim phía trước, như thấy trên các hoa văn trống đồng. Đồ trang sức của cả nam lẫn người vợ gồm gồm vòng treo tai, nhẫn, hạt chuỗi, vòng đeo tay. Bởi vì đời sống sông nước, núi rừng, họ có tập tục xăm mình nhằm tránh cá sấu, thuồng luồng kéo dãn đến đời vua trằn Anh Tông (1293-1314) new chấm dứt; đầu tóc phái mạnh lẫn bạn nữ cắt ngắn để dễ ợt làm vấn đề hàng ngày, lấn sân vào rừng sắn bắn. Chúng ta còn búi tóc, đầu năm mới tóc dẫu vậy ít hơn. Tục lệ phổ cập của người việt nam cổ còn tồn tại nhuộm răng đen, nạp năng lượng trầu cùng với tích trầu cau.
Về hôn nhân, tục nạp năng lượng cơm thông thường của trai gái trước lúc thành vợ ông xã được ghi vào Lĩnh phái mạnh Chích Quái: “ … trai gái cưới nhau trước tiên lấy muối có tác dụng lễ hỏi, rồi sau mới giết trâu dê có tác dụng lễ thành hôn, đem cơm trắng nếp vào trong phòng cùng ăn kèm nhau mang đến hết, rồi sau new thương thông; thời gian bấy giờ chưa có trầu cau cần phải thế.” Lúc tạo “…con đẻ ra lót lá chuối mang lại nằm; bên có người chết thì giã gạo để cho hàng làng nghe nhưng mà chạy cho cứu giúp”. Tục giã cối (Hình 6) được khắc trên trống đồng không mọi là vận động sản xuất còn được coi là một một số loại nhạc cầm và hiệ tượng giao duyên thân nam con gái trong đợt nghỉ lễ hội.
Đối với cuộc sống tinh thần, cư dân thời Hùng Vương tất cả nhiều hình thức tín ngưỡng, như thờ vật dụng tổ tuyệt “Tô tem” (chim Lạc, rồng), sùng bái vạn vật thiên nhiên (thần mặt Trời, thần Mưa, thần Sấm, thần Chớp, thần Núi, thần Nước…), sùng bái con bạn (Tổ tiên, nhân vật có công với khu đất nước), tín ngưỡng phồn thực (mong được mùa, ước ao giống loài sinh sản…). Các tập tục riêng lẻ nêu trên giúp cho dân Việt giữ phiên bản sắc dân tộc, ko chịu chết thật phục đồng điệu với quân thù xâm lăng từ bỏ phương Bắc.
Trong niềm tin sùng bái nhỏ người, người dân Việt cổ thời Hùng Vương nấu bếp gạo nếp làm cơm, xôi, hay chế tao ra bánh chưng, bánh dày nhằm cúng tế trong các lễ hội, cúng ông cha vào tết Nguyên đán. Đến nay, một trong những truyền thống giỏi đẹp vẫn còn đấy gìn giữ, như tục thờ cơm sống vào ngày 10 mon 03 âm kế hoạch để tưởng nhớ vua Hùng. Còn tồn tại tục thi nấu cơm trắng vào thời điểm Tết, đặc biệt quan trọng tại xã khiếp Kệ ở Lâm Thao, Phú Thọ. Về sau, cuộc thi lan rộng tới nhiều vùng, nhứt là ngơi nghỉ đồng bằng và trung du Miền Bắc. Mỗi vùng gồm nghi thức lễ khác nhau, nhưng các có ý nghĩa sâu sắc nhắc đến những vị thánh tổ Hùng Vương, làm nổi bật tài nấu nướng nướng khôn khéo trong gia đình và cầu như mong muốn sung túc nhân dịp Xuần về (Lê Thái Dũng, 2017). Hiện nay, nước ta vẫn còn nhiều tiệc tùng ẩm thực hàng năm được tổ chức triển khai tại một số trong những nơi Miền Bắc, miền trung bộ và Tây Nguyên, như lễ Thượng điền, Hạ điền, Gạo mới, Tết cơm mới…
Ngoài ra, dân gian còn truyền miệng các chuyện thần thoại cổ xưa từ đời này mang lại đời khác cho tới ngày nay, giúp bọn họ biết được một số khái niệm về văn hóa và ý thức cư dân Việt cổ vào thời Cổ Đại. Chẳng hạn, truyện bánh chưng bánh dày cho thấy thêm người bấy giờ tin cẩn trời tròn khu đất vuông với sùng bái tiên sư cha qua việc cúng bái với sản xuất nhiều lúa gạo. Truyện tô tinh Thủy tinh diễn tả sự phấn đấu khó khăn của nhỏ ngưới với vạn vật, bên cạnh đó còn nói lên vụ việc kiềm chế số đông lụt, biết có tác dụng thủy lợi trong dịp mưa tại nhiều nơi. Truyện Phù Đổng Thiên Vương hay Thánh Gióng vừa cho biết thêm giặc Ân ngoại trừ biên giới, ý thức yêu nước cùng thời ấy cư dân đã biết dùng kim loại sắt (ngựa sắt, roi sắt). Tích Trầu cau gợi lên tình người, tình huynh đệ cao cả, cũng như cư dân biết trồng cây ăn uống quả, rau hoa. Truyện Tiên Dung cùng Chử Đồng Tử nêu ra hình hình ảnh đầm Dạ Trạch và bãi Tự Nhiên, và cơ chế mẫu hệ còn đưa ra phối xã hội thời bấy giờ…
● Đời sống ghê tế: Vào khởi đầu thời đại Hùng Vương vào nền văn hóa truyền thống Phùng Nguyên, hoạt động săn bắt cùng hái lượm vẫn tồn tại đóng vai trò quan lại trọng, nhưng lại nghề nông, chài lưới và chăn nuôi đã tân tiến rất nhiều. Thật vậy, trong quá trình đầu của nền văn hóa này, vẻ ngoài sản xuất bằng đá vẫn còn đấy chiếm vị thế quan trọng, chứng minh nghề trồng lúa của người việt cổ còn thô sơ trong những tháng ngày mới lập quốc. Sự kiện này được biểu thị qua thần thoại như sau:
“Ban đầu, quốc dân ăn mặc chưa đủ, đề xuất lấy vỏ cây làm áo mặc, dệt cỏ ống có tác dụng chiếu nằm; lấy gạo ngâm có tác dụng rượu, mang cây quang lang (bột báng)<1> (Hình 4), cây soa-đồng có tác dụng bánh; lấy nuốm thú, cá tôm làm nước mắm, mang rễ gừng làm muối; mang dao cày, đem nước cấy: đất trồng những gạo nếp, lấy ống tre thổi cơm… “Lạc Long Quân dạy dân vấn đề cày cấy làm ruộng”, “…phát nương đổ rẫy. Đất sản xuất được nhiều gạo nếp”. (Lĩnh phái nam Chích Quái, 1960).
Hình 4: Cây quang lang (ảnh Internet)
(i) Nghề trồng lúa:
Trong nền văn hóa truyền thống Phùng Nguyên, người việt nam cổ vẫn thường xuyên làm nương rẫy truyền thống cuội nguồn từ thời tiền sử cho đến khi có hiện tượng lạ biển lùi xảy ra, bọn họ tràn xuống vùng đất thấp hơn khai quật các thung lũng, váy đầm lầy gồm nước quanh năm để trồng lúa trong nền văn hóa truyền thống Đồng Đậu, lô Mun và cải cách và phát triển mạnh trong nền văn hóa Đông Sơn. Sau cùng, họ định cư trên những vùng khu đất cao, đụn đồi, ven đầm lầy, sông rạch, đại dương và khai thác rừng rậm để trồng trọt sinh sống, như đã từng chứng kiến cuộc phái mạnh tiến khai khẩn khu đất đai vĩ đại liên tiếp của người việt nam trong 700 năm, từ gắng kỷ XI mang đến XVIII. Theo văn tự và những công trình khảo cổ học cho thấy đến thời đại Hùng Vương, nền nông nghiệp & trồng trọt cuốc chuyển qua nông nghiệp cày lưỡi sắt, giúp cuộc khai thác đất mới dễ dãi và công dụng hơn, làm cho tăng sản xuất nông nghiệp trong nước đặc biệt quan trọng ngành trồng lúa nước.
Nền cao nhã lúa nước bước đầu buổi bình minh từ nền văn hóa truyền thống Phùng Nguyên-Đồng Đậu trên khu đất Văn Lang cùng bừng sáng rực rỡ trong nền văn hóa truyền thống Đông Sơn, cùng với các tìm hiểu khảo cổ học, như những công cố kỉnh sinh hoạt bằng đá, đồng, thau cùng sắt để đào, xới, chặt như rìu, lưỡi cày, cuốc; luật pháp thu hoạch gồm lưỡi liềm, vòng hái, dao; hậu thu hoạch như thạp, vò, kho vựa, hầm gạo… rộng nữa, trống đồng Đông đánh còn còn lại hậu thay một thông điệp lý thú với một bức tranh lịch sử sống rượu cồn về nông nghiệp trồng trọt lúa nước, chăn nuôi, đánh cá qua các họa máu được ghi lại trên mặt và thân trống đồng.
Việc trồng lúa nước không phải tiện lợi như làm cho lúa rẫy, yên cầu nhiều mức độ lao động, trải nghiệm và lòng kiên trì của cư dân, nhứt là thời kỳ khai thác các đầm lầy và đồng bằng che phủ rừng nguyên sinh, đặc trưng khai khẩn đồng bởi sông Hồng sau này. Cư dân phải chọn một khu đất rừng nhỏ dại để chặt cây khai hoang thật sạch sẽ trước khi trồng trọt. Trên mảnh đất nền vừa khai phá, chúng ta gieo hạt hoặc cấy lúa vào đầu mùa mưa, tuy thế thường gặp nhiều trở ngại vì còn những gốc cây dại, cỏ, lát, năng, chim, loài chuột và loại thú rừng khác luôn đe dọa cho cây lúa với mùa màng. Công tác đảm bảo an toàn lúa cho ngày thu hoạch rất trở ngại nên hoa màu thường gặp mặt tình trạng bấp bênh. Tuy nhiên, qua vài năm canh tác mảnh đất trở đề nghị thuần hơn, cư dân có nhiều kinh nghiệm hơn buộc phải mùa màng tươi xuất sắc hơn; bên cạnh đó họ tích lũy nhiều phát âm biết về khí hậu, đất đai, thửa ruộng, cây lúa, và môi trường thiên nhiên xung quanh.
Do tập cửa hàng trồng lúa rẫy nhiều thế kỷ, cư dân Việt cổ ban đầu có thể trồng lúa nước theo lề lối du canh thọ đời; nghĩa là sau khi chặt cây đốt cỏ dọn khu đất vào mùa nắng họ gieo trực tiếp hạt như thể trên ruộng váy lầy đã khai phá sau vài trận mưa đầu mùa rồi ngóng ngày lúa chín thu hoạch, như trồng lúa nổi nghỉ ngơi ĐBSCL. Qua vài năm khai thác, vị thói thân quen họ dịch rời tìm chỗ khác bao gồm đất xuất sắc hơn để trồng trọt, như từng thấy bộ lạc Bambara ở miền Tây Phi Châu (Guinea, Guinea-Bissau, Senegal…) hiện thời còn thực hành thực tế lề lối trồng lúa du canh này so với loại ruộng ngập mặn ven bờ biển và sông rạch. Tuy nhiên, sau khá nhiều năm kinh nghiệm trị thủy, làm rõ thổ ngơi với khí hậu địa phương cư dân Việt biết đắp đập be bờ mang nước vào ruộng từ sông rạch hoặc nước trời, lợi dụng thủy triều lên xuống để sở hữu phù sa hàng năm và chăm sóc vụ mùa kỹ lưỡng hơn; đề nghị không còn thay đổi đất trồng nữa.
● các loại ruộng lúa: Thời bấy giờ, ruộng lúa hoàn toàn có thể phân biệt làm 3 hạng với lề lối biện pháp tác ham mê ứng riêng:
Ruộng rẫy trên gò khu đất cao của miền trung du Bắc Việt: nông dân cần sử dụng lề lối canh tác “đao canh hỏa chủng”, tức thị dung dao chặt cây, phơi khô rồi dung lửa đốt trước mùa mưa, tiếp nối tỉa hạt;Ruộng trũng sinh hoạt quanh các đầm hồ cũng có thể có mức phì nhiêu khá tốt. Người dân sử dụng phương thức “thủy nậu” để cấy lúa, nghĩa là giẫm sút cỏ xuống bùn rồi ghép lúa; vàRuộng phù sa làm việc ven sông rạch, đa số thuộc đồng bởi sông Hồng, sông Mã và sông Cả: Hạng ruộng này còn có đất đai phì nhiêu giỏi nhứt, nhờ vào nước ngập hàng năm đem phù sa vào ruộng. Thường phần nhiều sông này còn có “bờ đê” ở phía 2 bên để tránh bè bạn lụt.Đến hậu kỳ thời đại Hùng Vương trong nền văn hóa Gò Mun – Đông Sơn, nghề trồng lúa nước (nếp) trở nên phổ biến và đạt nhiều văn minh kỹ thuật. Họ đang biết thực hiện cày bừa để xới đất, tiến công bùn làm cỏ, dùng phương thức cấy lúa để dữ thế chủ động trồng trọt trong điều kiện nước ngập cùng khí hậu gió mùa. Quá trình cấy lúa được nói đến trong Lĩnh phái nam Chích quái quỷ nêu trên: “Lạc Long Quân dạy dân cày cấy…”, “… lấy dao cày, đem nước cấy”.
Phương pháp cấy lúa có công dụng giúp mang đến cây lúa bao gồm tỉ lệ sinh tồn cao rộng gieo thẳng khi mực nước lên xuống, như từng thấy kinh nghiệm tay nghề trồng lúa sạ (lúa nổi) với lúa cấy một hoặc nhì lần sinh hoạt ĐBSCL. Vào thời kỳ này, những tay nghề sống đã hỗ trợ cho nông dân hoàn chỉnh cách thức canh tác để tiếp tế lương thực nhiều hơn. Từ cách gieo sạ trực tiếp nông dân đã chuyển hẳn qua cách làm cho nương mạ vào đầu mùa mưa để cấy vào ruộng ngập nước, đa số giúp cây lúa cao, lớn có công dụng chịu đựng mực nước ruộng dơ lên trong mùa mưa. Do đó, bạn Việt rất có thể biết ghép lúa vào thời mới dựng nước, biện pháp nay ít nhất 3 000 năm.
Ngành trồng lúa nước đã trở nên chủ lực của nền nông nghiệp phiên bản xứ. Sử trung quốc ghi rằng: “Ngày xưa, Giao Chỉ lúc chưa tạo thành quận, huyện, ruộng đất bao gồm ruộng lạc, ruộng đó theo nước triều lên xuống, dân khẩn ruộng cơ mà ăn nên gọi là dân lạc” (Hình 5). Như vậy, dân cư đã biết có tác dụng thủy lợi bên trên ruộng lúa vậy định, có bờ đê chống giữ nước. Chuyện cổ tích tô Tinh Thủy Tinh hoàn toàn có thể tượng trưng đến công tác đắp đê đập để chống ngừa bè đảng lụt sinh hoạt Miền Bắc. An nam giới chí lược có ghi chép người dân Văn Lang “tưới ruộng theo nước triều lên xuống”. Hoặc dấu tích một đoạn đê cổ của thành Cổ Loa trước thời Bắc thuộc cho tất cả những người ta suy nghĩ đến tín đồ dân tại một vài vùng sẽ biết be bờ có tác dụng đập duy trì nước, toá nước bảo vệ cây lúa nhằm tăng sản xuất. đơn vị khảo cổ học Maspéro (1918) nghiên cứu và phân tích tài liệu china đã xác thực dân tộc Lạc Việt tất cả một thôn hội trở nên tân tiến khá cao, bọn họ biết làm cho lúa nước, có tác dụng thủy lợi, có tác dụng lúa nhị vụ, biết ghép lúa… trước lúc Hán tộc xâm lăng.
● Vụ lúa: Ngành trồng lúa sẽ trở buộc phải thâm canh, cư dân biết làm cho 2 vụ mỗi năm. Sách Di thiết bị chí cho biết thêm thêm “Lúa sống Giao Chỉ tưng năm trồng 2 lần, về mùa hạ và mùa đông” (Hình 5). Bởi vì đó, vào hậu kỳ thời đại Hùng Vương dân cư Việt vẫn biết trồng lúa 2 vụ từng năm khi họ bao hàm giống lúa mau chóng (90-100 ngày) tựa như như như thể “lúa Chiêm” để hoàn toàn có thể trồng vụ Đông-xuân, vì các giống lúa này không có hoặc không nhiều chịu tác động quang cảm (số giờ ánh sáng trong ngày) nên có thể trồng bất kể lúc nào trong năm. Đến núm kỷ II sau CN, vụ Đông-xuân được call là vụ Chiêm vì kiểu như lúa Chiêm được sở hữu từ xứ Chiêm Thành nhằm trồng ở miền bắc bộ và tiếp nối được cư dân ưu thích trồng phổ thông nhiều năm.
Về nguồn gốc, tương tự lúa này rất có thể được bạn Chiêm Thành du nhập từ Ấn Độ, khu vực có khối hệ thống thủy lợi và nông dân có tác dụng 2 vụ lúa mỗi năm từ lâu. Nước Chiêm Thành chịu tác động sâu đậm văn hóa truyền thống và tôn giáo Ấn Độ.
Vụ Chiêm em ghép lúa Di,
vụ Mùa lúa Dé, mau chóng thì bố giăng.
Hình 5: cây bút tích ruộng lạc và hai vụ lúa ở Giao Chỉ
(ảnh: N. K. Quỳnh)
Lúa Di, lúa cha giăng (trăng) hầu hết là kiểu như lúa sớm, bao gồm ít hoặc ko quang cảm được trồng vào vụ Chiêm sống Miền Bắc. Ở khu vực miền trung và Miền Nam, nông dân cũng canh tác 2 vụ tưng năm với như thể lúa sớm đến mùa đầu tuy nhiên không điện thoại tư vấn là vụ Chiêm. Vụ Chiêm được trồng từ tháng 11 đến tháng giêng, gặt tháng 5; trong lúc vụ Mùa trồng mon 6 gặt mon 11. Ông Bùi Huy Đáp (1977 và 1980) cũng ghi dìm dân Việt biết trồng lúa hai vụ giải pháp nay khoảng chừng 2 000 năm lịch sử hoặc hơn ở châu thổ sông Hồng.
● những giống lúa: vào thời đại Hùng Vương gồm ít nhứt 3 nhiều loại lúa trồng ngơi nghỉ 3 vùng sinh thái xanh khác nhau: lúa rẫy trên đất cao, lúa thung lũng bên dưới chân đồi núi với lúa khu đất phù sa ở những đồng bằng. Mỗi các loại lúa này có 2 lắp thêm lúa tẻ còn ít phổ cập và lúa nếp rất rộng lớn của người dân từ vùng khu đất cao xuống khu đất thấp. Theo Lĩnh phái nam Chích Quái, vào thời Hùng Vương, “Đất sản xuất nhiều gạo nếp”. Mỗi loại lúa có không ít giống khác nhau. Ngoài ra, vụ Chiêm cùng vụ Mùa mỗi vụ cũng có khá nhiều giống lúa. Vì chưng đó, vào thời gian cuối thời đại Hùng Vương, Viêt Nam tất cả trên trăm như là lúa được nông dân trồng. Ở di chỉ văn hóa Đồng Đậu, các nhà khảo cổ học tìm được rất nhiều hạt gạo cháy có dáng vẻ khác nhau phương pháp nay khoảng tầm 3 000 năm: hình bầu, tròn, dài, thon, khiêm tốn dài, bầu dài, tròn ngắn… (Đào gắng Tuấn, 1988); cho biết nơi đây dân cư đã trồng nhiều giống lúa khác nhau.
● vẻ ngoài sản xuất (Hình 6 và 7): Đến đầu thiên kỷ II trước CN, phương tiện đá, chủ yếu rìu đá vẫn còn phổ biến rộng rãi vào nền văn hóa truyền thống Phùng Nguyên dù kỹ thuật luyện kim đã bắt đầu. Đến quá trình Đồng Đậu và Gò Mun, những dụng cụ bằng đá điêu khắc được thay thế dần bởi khí cụ đồng, thau, rồi phương tiện sắt xuất hiện ở hậu kỳ thời đại Hùng Vương. Những chiếc rìu đá, rìu đồng được dân cư sử dụng nhằm chặt cây, cày xới khu đất trồng trọt, tuy vậy các địa điểm khác đã dùng cuốc đá từ rất lâu như dân cư cổ ở miền Đông phái nam Bộ.
Càng sau này trong hậu kỳ thời đại Hùng Vương, các nhà khảo cổ tra cứu thấy lưỡi cày đồng (Hình 2) và cuốc, mai thuổng bằng sắt với số lượng lớn, trong khi những công núm sản xuất bằng đá tạc giảm dần. Những loại cày đồng cùng với lưỡi hình tim và hình cánh bướm thông dụng hơn hết nhằm cày ruộng. Các liềm đồng cũng rất được tìm thấy với con số khá lớn dùng làm gặt lúa. Kế bên ra, do ngành nông nghiệp sản xuất đầy đủ nên những nhà khảo cổ học new phát hiện các cái vò, bình, nồi đủ các loại ở Thiệu Dương, Đông Sơn; bình, âu, lọ ngơi nghỉ Việt Khê, Đào Thịnh; đều thạp đồng sống ĐàoThịnh, Đông Sơn, Việt Khê; hồ hết thố đồng sinh hoạt Việt Khê, Thiệu Dương… được dùng để gia công vật cất hay tồn trữ bấy giờ (Văn Tân và những tập sự viên, 2007). Những kho vựa cũng hay thấy đánh dấu trên các trống đồng Đông Sơn.
Ngoài ra, dân cư còn trồng một vài hoa màu khác như trầu cau, dưa hấu (sử tích), trồng dâu nuôi tầm, khoai, đậu,…, kết hợp với nghề chăn nuôi, tiến công cá, săn bắn, nghề gốm, nghề luyện kim, tiểu bằng tay thủ công nghiệp, thương nghiệp khác… trong các làng buôn bản năng động.
Hình 6: Lưỡi cày bằng đồng đúc vào thời kỳ văn hóa Đông tô (2 500-3 000 năm trước) (ảnh: N. K. Quỳnh)
Hình 7: Đồ đồng văn hóa Đông Sơn
1: Rìu bôn; 2: rìu hình chữ nhựt; 3-8: rìu xoè cân; 9: rìu xéo hình thuyền; 10,11: rìu xéo hình dao xén; 12,13: rìu xéo gót vuông; 14,15: đục; 16: dùi; 17: lưỡi câu; 18: nhíp; 19: dũa; 20: cuốc chữ U; 21: xẻng; 22: thuổng; 23: lưỡi cày (Viện Khảo Cổ Học, 1999)
(ii) Nghề chăn nuôi: cư dân Việt cổ đã biết đến nghề chăn nuôi khá lâu. Vào di chỉ Đa bút (khoảng 6 000-5 000 năm), Theo Nguyễn Phan Quang với Võ Xuân Đàn (2000), cư dân Phùng Nguyên đang biết chăn nuôi vì trong các di chỉ và tuyển mộ táng gồm có xương răng chó, lợn, trâu, bò… Tượng gà bằng đất nung được phát hiện nay ở di chỉ Đồng Đậu (Lê Thái Dũng, 2017). Những nhà khảo cổ tra cứu thấy xương trâu, lợn với suy đoán cư dân biết thuần dưỡng động vật (Patte 1932 và Vũ vắt Long, 1979). Điều này minh chứng rằng người việt nam biết dùng sức kéo trâu bò để triển khai ruộng, biết cấy cày trước thời Bắc ở trong chứ không phải như vẫn ghi vào sử sách china (Hậu Hán Thư và Thủy ghê Chú vào Bùi Thiết, 2000) và những sách sử Việt viết theo tài liệu Trung Hoa: Thái thú Nhậm Diên dạy dỗ dân Cửu Chân cày bừa (có thể ở nơi chăm làm nương rẫy). Rất có thể người china đem các cái cày, cuốc bằng sắt vào xứ Giao Chỉ và Cửu Chân vào buổi đầu Bắc nằm trong (Phạm Văn Sơn, 1960) hỗ trợ cho việc có tác dụng đất ruộng gấp rút và cày xới sâu hơn nhằm tăng sản xuất. Tuy nhiên, dân tộc Việt vẫn biết sử dụng sắt kẽm kim loại sắt vào buổi đầu lập quốc, với mẩu chuyện cổ tích Thánh Gióng vào đời vua Hùng Vương trang bị ba, khoảng tầm 600-700 năm trước CN.
(iii) Nghề tiến công cá trong những sông rạch, ven biển đã xuất hiện lâu đời từ nền văn hóa Đa Bút-Quỳnh Văn mang lại Phùng Nguyên và các nền văn hóa truyền thống tiếp theo. Các nhà khảo cổ học tìm thấy vỏ sò ốc, xương cá, răng cá, chì lưới, lưỡi câu, mãnh gốm gồm hình cá… trong không ít di chỉ khảo cổ khai quật. Trong thời hậu kỳ Hùng Vương, đặc biệt trong nền văn hóa Đông Sơn, nghề tiến công cá tiến triển to gan hơn, người dân biết đóng những chiếc ghe, thuyền béo để đi bên trên sông, biển, được thấy trên họa tiết trống đồng Đông sơn (Hình 8).
Hình 8: Thuyền cổ tự khắc trên trống đồng
Tóm lại. Ngành nntt lúa nước văn minh nhanh vào thời đại Hùng Vương, khoác dù đòi hỏi nhiều sức lao động và óc sáng tạo so với làm nương rẫy. Đó là nhờ dân cư Việt sớm biết chăn nuôi, áp dụng sức kéo trâu bò từ nền văn hóa truyền thống Đa Bút, Phùng Nguyên, có tay nghề về thống trị thủy triều lên xuống, lúa bậc thang, về khí hậu nhì mùa mưa nắng từng năm, và đặc biệt sự trí tuệ sáng tạo các cách thức sản xuất bằng sắt kẽm kim loại có công dụng khai thác và phân phối cao.
Trong tiến trình hậu kỳ Đồng Thau mang đến sơ kỳ thời đại Sắt, dân Việt cổ đã nắm rõ một số phương thức canh tác văn minh của ngành có tác dụng ruộng nước với nương rẫy, nhằm mục tiêu khai thác đồng bằng sông Hồng, sông Mã với sông Cả ngơi nghỉ Bắc Việt với Bắc Trung Việt. Đồng thời cư dân ở miền Đông Nam bộ và và ĐBSCL cũng đã trồng lúa rẫy trên đất cao cùng lúa nước ở đất thấp nhằm sinh sinh sống với nền nông nghiệp trồng trọt dùng cuốc phương pháp nay ít nhứt 4 000 năm. Song vận động săn phun và hái lượm vẫn còn tồn tại, tuy vậy đã trở yêu cầu thứ yếu, chỉ từ thấy ở những vùng cao nguyên, đồi núi cùng rừng sâu.
Một giải pháp tổng thể, vào thời đại Hùng vương ngành thêm vào lúa gạo có 6 hiện tại tượng thay đổi lớn xảy ra trong nước Việt cổ, dẫn mang đến nền tiến bộ lúa nước sung túc, rỡ ràng ràng một thời, như sau:
Nền nông nghiệp trồng trọt dùng rìu trong thời tiền và sơ sử được chuyển hẳn qua nông nghiệp dùng cuốc cày để nâng cao hiệu năng sản xuất;Công núm sản xuất bởi đồ đá mài chuyển sang công nỗ lực sản xuất bằng đồng, thau với sắt, cộng thêm sức kéo trâu bò làm năng suất lúa tự vài chục kilogam lên 0,54 t/ha vào đầu Công Nguyên (Trần văn Đạt, 2010);Từ nghề có tác dụng nương rẫy du canh cùng với năng suất kém chuyển qua nghề trồng lúa nước cố định và thắt chặt trên các vùng khu đất thấp to lớn và phì nhiêu màu mỡ hơn;Từ trồng lúa gieo thẳng trong thời tiền sử và sơ sử chuyển hẳn sang cấy lúa trong thời đại Hùng vương để đảm bảo an toàn sản xuất nhiều thóc gạo và lâu bền. (Ngày ni ngược lại, từ ghép lúa chuyển sang gieo thẳng nhờ thuốc diệt cỏ và thiếu lực lao cồn ở nông thôn);Cư dân di chuyển từ phần lớn hang hễ trên khu đất cao lác đác xuống sống tập trung ở buôn bản ấp trên những gò đất cao, thung lũng cùng nhứt là đồng bằng ven sông rạch nhờ hiện tượng lạ biển thoái cuối cùng; vàNgười Việt cổ tăng gia sản xuất thực phẩm qua nỗ lực cố gắng khai thác các đồng bằng sông Hồng, sông Mã, sông Cả… khi dân số ngày càng thêm đông.Tóm lại, sau Cuộc giải pháp Mạng Đá Mới khoảng tầm 6 000 năm, thời đại kim khí ló dạng, có luồng gió new và tích điện sinh hoạt cho nhân loại, nhứt là nền nông nghiệp & trồng trọt sơ khai bao gồm thêm mức độ sống và nhiều sáng chế mới nhằm nghề nông đa phần ngành trồng lúa nước bao gồm thêm những công nắm sản xuất lấp lánh và hữu ích giúp cư dân Việt cổ sản xuất nhiều lương thực; góp phần tạo ra nền văn hóa truyền thống Đông sơn nổi tiếng quả đât với nền hiện đại lúa nước rực rỡ tỏa nắng trong thời đại Hùng Vương. Tuy nhiên tiếc vắt góc trời phương phái mạnh vừa êm ấm chan hòa ánh nắng ban mai thì ước mơ Bắc phương luôn rình rập kéo mang lại với lòng tham vô độ, đã làm cho đời sinh sống của rộng một triệu người Việt cổ bấy giờ say sưa trong khốn khổ cả nghìn năm!
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Bùi Huy Đáp. 1977. Lúa việt nam trong vùng lúa Nam với Đông phái nam Châu Á. NXB Nông Nghiệp, Hà Nội, Tr. 248.Bùi Huy Đáp. 1980. Các như thể lúa Việt Nam. NXB công nghệ và Kỹ Thuật, Hà Nội, 563 tr.Bùi Thiết. 2000. Việt nam giới Thời Cổ Xưa. NXB Thanh Niên, T.P. Hồ nước Chí Minh, 463 tr.Đào cố gắng Tuấn. 1988. Về mọi hạt gạo cháy phát hiện ở Đồng Đậu (Vĩnh Phúc) năm 1984. Khảo Cổ Học, số 4, tr. 44-46.Lê Thái Dũng. 2017. Tìm hiểu văn hóa truyền thống Thời Đại Hùng Vương. NXB Hồng Đức, Hà Nội, 255 tr.Lĩnh nam Chích Quái. 1960. NXB Khai Trí, sài Gòn, 134 tr.Maspéro, H. 1918. Le Royaume de Văn Lang. BEFEO, XVIII, fasc. 3, 1918.Nguyễn Phan Quang và Võ Xuân Đàn. 2.000. Lịch sử nước ta – Từ xuất phát đến năm 1884. NXB T.P. Hồ nước Chí Minh, 479 tr.Patte, E. 1932. Le Kjokkenmodding néolithique de Dabut et ses sépultures (province de Thanh Hóa, Indochine). Bulletin du Service Géologique d’Indochine (BSGI), vol. XIX, pt.3.Nguyễn tương khắc Quỳnh. 2002. Những bức hình ảnh về khảo cổ, Viện Khoa Học nntt Việt Nam.Phạm Văn Sơn. 1960. Việt sử toàn thư. NXB Thư Lâm Ấn Quán, sài Gòn, 738 tr.Trần Văn Đạt. 2010. Lịch sử trồng lúa Việt Nam. Bên in 5-Star Printing, phái mạnh California. 489 trang.Văn Tân, Nguyễn Linh, Lê Văn Lang, Nguyễn Đổng đưa ra và Hoàng Hưng. 2008. Thời Đại Hùng Vương: lịch sử dân tộc – văn hóa truyền thống – kinh tế – chính trị – xóm hội. NXB Văn Học, 275 trang.Viện Khảo Cổ Học. 1999. Khảo cổ học tập Việt Nam, Tập II: Thời đại kim loại Việt Nam. NXB khoa học Xã Hội, Hà Nội, 551 tr.Viện Khảo Cổ Học. 2002. Khảo cổ học tập Việt Nam, Tập III: Khảo cổ học lịch sử dân tộc Việt Nam. NXB công nghệ Xã Hội, Hà Nội, 519 tr.Vũ cầm Long. 1979. Di tích lịch sử động trang bị ở di chỉ Đa cây bút (Thanh Hóa). NPHM, Viện Khảo Cổ Học 1979.
